Zespół bezdechu śródsennego (ang. Sleep Apnoea Syndrome; SAS), – jest to zespół objawów chorobowych spowodowany ustaniem wentylacji płuc przez okres dłuższy niż 10 sekund lub przez spłycenie oddechu o ponad 50%.
Ze względu na mechanizm powstawania wyróżniamy trzy postaci SAS:
- Postać zaporowa (obturacyjna – obwodowa) wywołana jest przez zaburzenia przepływu powietrza podczas wdechu spowodowane zwiotczeniem mięśni w obrębie gardła.
- Postać ośrodkowa związana jest z zaburzeniami funkcjonowania ośrodka oddechowego (zaburzenia napędu oddechowego) zlokalizowanego w mózgu.
- Postać mieszana zawiera w sobie współistnienie obu powyższych mechanizmów bezdechu. Najczęstszy typ SAS, obejmujący około 85% przypadków, stanowi choroba związana z powtarzającym się blokowaniem przepływu powietrza przez nos, gardło hamującym oddech pomimo natężonej pracy płuc.
Do czynników sprzyjających SAS u mężczyzny należą: wiek powyżej 40 roku życia, długie podniebienie miękkie, duże migdałki podniebienne, krzywa przegroda nosowa, nieprawidłowości budowy żuchwy, nadwaga, otyłość, obwód szyi przekraczający 43, niedoczynność tarczycy, alkohol spożywany zwłaszcza przed snem, palenie tytoniu, stosowanie leków nasennych i uspokajających.
Do objawów SAS, pojawiających się podczas dnia, należy nadmierna senność, poranne bóle głowy, pogorszenie koncentracji i pamięci, zaburzenia emocji, depresja, osłabienie popędu płciowego i zaburzenia erekcji. Do objawów obserwowanych w nocy należą bezdechy w czasie snu, chrapanie, nagłe wybudzanie się w trakcie nocy z uczuciem lęku i dezorientacji, suchość w jamie ustnej, większa ruchliwość w czasie snu, wzmożona potliwość w nocy, oddawanie moczu kilkukrotnie w ciągu nocy, bóle w klatce piersiowej i kołatania serca. W skrajnych przypadkach senność może przybierać postać zespołu Pickwicka, w którym dominuje krótkotrwałe zasypianie w nieadekwatnych sytuacjach (zachowania występujące w opisie służącego Joe z „Klubu Pickwicka” Karola Dickensa).
Jednym ze sposobów wstępnej diagnostyki stosowanej w diagnostyce SAS jest skala senności Epworth (ang. Epworth Sleepiness Scale; ESS). Jest to kwestionariusz samooceny, służący do określenia przez badanego (w skali 0-3) prawdopodobieństwa zaśnięcia w 8 typowych sytuacjach życia codziennego. Skala uwzględnia przy tym zarówno sytuacje bierne, promujące sen, jak np. odpoczynek popołudniowy, jak również sytuacje związane z wysoką aktywnością, które u osoby zdrowej nie sprzyjają zasypianiu jak np. jazda samochodem. Pozwala to wstępnie, w prosty sposób, różnicować pomiędzy prawidłową, a zwiększoną sennością.
Możesz pobrać kwestionariusz w wersji elektronicznej klikając tutaj lub wypełnić go poniżej.
Proszę określić łatwość zapadnięcia w drzemkę lub zaśnięcia w przedstawionych poniżej sytuacjach. Pytania odnoszą się do normalnego trybu życia w ostatnim okresie.
W licznych badaniach dowiedziono, że palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i główną przyczyną zgonów w populacji europejskiej. Jest ono także, u mężczyzn, jednym z głównych czynników ryzyka zaburzeń erekcji. Silny związek między nikotynizmem a zaburzeniami erekcji – z dodatnią korelacją między latami nałogu tytoniowego a zaburzeniami erekcji – zaobserwowali Green i wsp. (J.S.A. Green, S.T.R. Holden, P. Ingram, P. Bose, D.P. St George, W.G. Bowsher. An investigation of erectile dysfunction in Gwent, Wales. BJU Int, 2001; 88: 551–553). Związek pomiędzy zaburzeniami erekcji a nałogiem nikotynowym potwierdziło także duńskie badanie przeprowadzone przez Lyngdorf i Hemmingsen (P. Lyngdorf, L. Hemmingsen. Epidemiology of erectile dysfunction and its risk factors: a practice-based study in Denmark. Int J Impot Res, 2004; 16: 105–111).
Palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i zaburzeń erekcji u mężczyzn.
Negatywne skutki nikotynizmu w dużej mierze zależą od czasu trwania nałogu i liczby wypalanych dziennie papierosów. Wypalanie nawet kilku papierosów dziennie a także palenie raz na jakiś czas wystarczają, aby znacznie zwiększyć ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych. Również palenie bierne (wdychanie dymu tytoniowego z papierosów wypalanych przez inne osoby) jest czynnikiem istotnie zwiększającym ryzyko rozwinięcia się chorób układu sercowo-naczyniowego.
Palenie tytoniu działa destrukcyjnie na organizm poprzez znajdujące się w dymie tytoniowym wolne rodniki tlenowe, nikotynę i metale ciężkie. Wszystkie one wpływają na zaburzenia prawidłowej funkcji naczyń krwionośnych, działając destrukcyjnie przede wszystkim na śródbłonek naczyniowy (endothelium) wyścielający wnętrze naczyń krwionośnych i regulujący homeostazę naczyniową. Palenie tytoniu wzmaga prowadzący do dysfunkcji śródbłonka odczyn zapalny, aktywuje płytki, nasila ich agregację, zwiększa ekspresję czynnika tkankowego i upośledza fibrynolizę, prowadząc do powstawania dysfunkcji śródbłonka i atherotrombozy.
Palenie zwiększa stres oksydacyjny, peroksydację lipoprotein i zaburza metabolizm lipidów. Poprzez wzrost oporności na insulinę, prowadzi do zaburzeń tolerancji lipidów, czego objawem jest produkcja małych, gęstych cząsteczek cholesterolu frakcji LDL. Główny mechanizm działania nikotyny to stymulacja układu współczulnego i inaktywacja kontroli zależnej od nerwu błędnego. Nikotyna przyspiesza czynność serca, obkurcza naczynia, w tym tętnice wieńcowe, wzmaga kurczliwość mięśnia sercowego i prowadzi do uwolnienia nadnerczowych i neuronalnych amin katecholowych. Palenie papierosów wywołuje zmiany w śródbłonku w odniesieniu do czynników fibrynolizy i krzepnięcia, które odgrywają kluczową rolę w powstawaniu ostrych zespołów wieńcowych. Wszystkie opisane powyżej mechanizmy prowadzą do wielu niekorzystnych następstw, w tym choroby niedokrwiennej serca i zaburzeń erekcji prącia, u podłoża których leży dysfunkcja śródbłonka naczyniowego i związana z tym miażdżyca tętnic.
Zapalenie papierosa powoduje przejściowy wzrost ciśnienia tętniczego o 5-10 mm Hg i czynności serca o średnio 10-20/min. Efekt ten związany jest z nikotyną, która zwiększa ciśnienie krwi i pogarsza przepływ krwi w ciałach jamistych prącia, powoduje skurcz naczyń oraz zaburza żylny mechanizm zastawkowy (zwiększa odpływ żylny). Tlenek węgla zaburza krążenie krwi w prąciu, przy czym znacznie osłabić erekcję mogą już dwa wypalone papierosy. Palenie tytoniu prowadzi u mężczyzn do znacznego obniżenia stężenia testosteronu i hormonu wzrostu, co wpływa negatywnie na libido i erekcję. Ponadto palenie tytoniu pogarsza skuteczność farmakoterapii zaburzeń erekcji (inhibitory 5-PDE).
Niestety skutki palenia tytoniu wzmacniają niekorzystny wpływ na powstanie chorób układu krążenia i zaburzeń erekcji innych czynników ryzyka, takich jak wiek, płeć, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca.
Zaprzestanie palenia tytoniu niesie za sobą bardzo wiele korzyści, z których niektóre pojawiają się niemal natychmiast, a inne wymagają czasu. Korzyści te pojawiają się w każdym wieku i dlatego wszyscy palaczy powinni być nakłaniani do pozbycia się nałogu. Zaprzestanie palenia tytoniu u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego, szczególnie po przebytym zawale mięśnia sercowego, jest najskuteczniejszym sposobem prewencji i cel ten powinien stać się jednym z priorytetów postępowania lekarskiego.
Pomimo tego, że jest to proces trudny i złożony, profesjonalne wsparcie jest czynnikiem istotnie wpływającym na skuteczność walki z tym nałogiem. Szczególnie pomocne w zaprzestaniu palenia tytoniu są indywidualne interwencje lekarza specjalisty oparte o zasadę 5A.
Reguła 5A
- Ask (pytaj) – systematycznie identyfikuj wszystkich palaczy przy każdej okazji
- Assess (oceń) – ustal stopień uzależnienia danej osoby od tytoniu i jej gotowość do zaprzestania palenia tytoniu
- Advise (poradź) – jednoznacznie dopinguj wszystkich palaczy do porzucenia nałogu
- Assist (wspieraj) – uzgodnij strategię zaprzestania palenia, włączając poradnictwo behawioralne, nikotynową terapię zastępczą i/lub interwencję farmakologiczną
- Arrange (aranżuj) ustal schemat wizyt kontrolnych
Polegają one na udzieleniu choremu wyczerpującej informacji na temat indywidualnych korzyści związanych z zaprzestaniem palenia przez niego tytoniu i zaprogramowaniu całego postępowania ukierunkowanego na zaprzestanie palenia. Pierwszym etapem tego procesu jest przeprowadzenie oceny siły uzależnienia od tytoniu za pomocą testu Fagerströma.
Możesz pobrać kwestionariusz w wersji elektronicznej klikając tutaj lub wypełnić go poniżej.
Ten prosty kwestionariusz ma dużą wartość różnicującą palaczy tytoniu, pozwalając wyodrębnić grupę wymagającą terapii behawioralnej lub terapii behawioralnej wspartej intensywną farmakoterapią.
Najbardziej rozpowszechnioną i najlepiej znaną metodą farmakoterapii zespołu uzależnienia od tytoniu jest nikotynowa terapia zastępcza. Ogólnym wskazaniem do jej zastosowania jest zespół fizycznego uzależnienia od tytoniu. W Polsce dostępne są bez recepty następujące formy nikotynowej terapii zastępczej: gumy do żucia, plastry, pastylki do ssania, tabletki podjęzykowe i e-papieros (inhalator).
Szczególne zainteresowanie i najwięcej kontrowersji budzi ta ostatnia forma suplementowania nikotyny. Pierwsze, prezentowane na odbywającym się w sierpniu 2012 r. kongresie Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, dane uzyskane z badania przeprowadzonego przez zespół dr Konstantinosa Farsalinosa (Centrum Chirurgii Serca im. Onassisa w Atenach) wydają się wskazywać na mniejszą szkodliwość e-papierosów w porównaniu z papierosami tradycyjnymi. Jednakże niewielka liczba uczestników badania powoduje, że uzyskane wyniki muszą zostać potwierdzone przez kolejne badania, o przeprowadzenie których apeluje nawet Światowa Organizacja Zdrowia.
W Polsce ocenę bezpieczeństwa stosowania e-papierosów poprzez porównanie składu chemicznego aerozolu z e-papierosów i dymu tytoniowego emitowanego z papierosa referencyjnego, zostały przeprowadzone w Instytucie Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego przez zespół pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. A. Sobczaka na zlecenie firmy CHIC sp. z o.o. S.K.A. Można mieć jedynie nadzieję, że w narastającym konflikcie zwolenników i przeciwników tej formy suplementowania nikotyny to zdrowie pacjentów, a nie interes wielkich koncernów, będzie podstawą do określenia przydatności e-papierosów.
Innymi lekami o udowodnionej skuteczności we wspieraniu rzucania nałogu palenia tytoniu są leki antagonistyczne do nikotyny (cytozyna, wareniklina) i leki przeciwdepresyjne (bupropion, nortryptylina).
Wszelkie działania wspierające zaprzestania palenia tytoniu są bardzo istotne przede wszystkim u chorych z rozpoznanymi chorobami układu sercowo-naczyniowego. Szczególną grupą, w stosunku do której powinny zostać podjęte intensywne działania wspierające zaprzestanie palenia tytoniu, powinni być chorzy, którzy przebyli zawał mięśnia sercowego. Dalsze bowiem palenie skutkuje u nich ponad 2 krotnie wyższym ryzykiem zgonu w stosunku do osób, które zaprzestały palenia tytoniu. W przeglądzie systematycznym i meta analizie 20 badań wykazano, iż zaprzestanie palenia po zawale mięśnia sercowego jest potencjalnie najbardziej skutecznym spośród wszystkich środków zapobiegawczych.
Niemniej istotne wydaje się podjęcie szeroko zakrojonych działań wspierających rzucenie nałogu palenia tytoniu u osób zdrowych i osób, u których istnieje wysokie ryzyko (kumulacja czynników) rozwinięcia się chorób układu sercowo-naczyniowego i zaburzeń erekcji.
Zaprzestanie palenia tytoniu powinno być jednym z priorytetów modyfikacji stylu życia u pacjentów z zaburzeniami erekcji.
Wg zaktualizowanego w 2011 r. „Konsensusu dotyczącego rozpoznawania i leczenia uzależnienia od tytoniu” zaniechanie leczenia pacjenta w sytuacji, kiedy dostępne są skuteczne i bezpieczne formy terapii, w tym farmakologiczne, a pacjent wyraża zgodę na ich zastosowanie, powinno być traktowane jako błąd w sztuce.
Więcej o związku palenia tytoniu z możliwością wystąpienia zaburzeń erekcji, a także o ich leczeniu, dowiesz się we wrocławskim Centrum Zdrowia Mężczyzny. Zapraszamy do umówienia się na konsultację!
Mężczyźni, u których występuje SAS, zdecydowanie częściej cierpią na problemy z erekcją. Potwierdziło to opublikowane już w 1990 roku w USA badanie przeprowadzone na populacji 1025 pacjentów z zaburzeniami erekcji, stwierdzające u 80% obecność różnie natężonych zaburzeń oddychania podczas snu. Z kolei w grupie chorych z bezdechami stwierdzono częstość występowania problemów z erekcją u ponad 50% pacjentów!
Mężczyźni, u których występuje zespół bezdechu śródsennego, zdecydowanie częściej cierpią na problemy z erekcjąMechanizm niekorzystnego działania na erekcję związany jest ze skróceniem lub wyeliminowaniem fazy snu paradoksalnego (ang. Rapid Eye Movement; REM), który charakteryzuje się wysoką aktywnością mózgu, nieregularnym oddechem, przyspieszoną częstością akcji serca oraz pojawieniem się marzeń sennych. Prawidłowo, podczas tej fazy snu, pojawiają się także wielokrotnie powtarzające się samoistne erekcje. Brak snu REM wyklucza erekcje samoistne i zakłóca prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów erekcyjnych.
Powtarzające się incydenty bezdechu prowadzą do niedotlenienia, które wpływa niekorzystnie na tzw. ciała jamiste i ciało gąbczaste (organy erekcyjne), prowadząc do ich stopniowego zwłóknienia. Konsekwencją tego jest występowanie coraz słabszych i krótszych erekcji prącia. Dodatkowo SAS wiąże się z współwystępowaniem schorzeń takich jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe, które same w sobie są czynnikami wywołującymi zaburzenia erekcji. W razie stwierdzenia objawów sugerujących SAS, należy przeprowadzić diagnostykę laryngologiczną i pulmonologiczną, w tym badanie polisomnografii, które polega na rejestracji fal mózgowych (ang. Electroencephalography; EEG), ruchów gałek ocznych (ang. Electrooculography; EOG), aktywności elektrycznej mięśni (ang. Electromyography; EMG) i czynności serca (ang. Electrocardiography; ECG) oraz ocenie nasycenia tlenem krwi i oddychania w czasie snu.
Powtarzające się incydenty bezdechu prowadzą do niedotlenienia, które wpływa niekorzystnie na tzw. ciała jamiste i ciało gąbczaste (organy erekcyjne), prowadząc do ich stopniowego zwłóknieniaJedną z metod walki z SAS i towarzyszącymi zaburzeniami erekcji jest modyfikacja stylu życia, wspomagająca leczenie zasadnicze, takie jak zabiegi laryngologiczne i zastosowanie aparatu wytwarzającego ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (ang. Continous Positive Airway Pressure; CPAP). Polega ona na zwalczaniu modyfikowalnych czynników ryzyka nasilających SAS i wywołujących zaburzenia erekcji. Nie diagnozowane i nie leczone SAS przekształcają się stopniowo w przewlekły i niszczący organizm proces chorobowy, który nasila zaburzenia erekcji i utrudnia ich leczenie.
Jedną z metod walki z zespołem bezdechu śródsennego i towarzyszącymi zaburzeniami erekcji, wspomagającą leczenie zasadnicze, jest walka z modyfikowalnymi czynnikami ryzyka takimi jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe
